Królewski karp knyszyński

Jego hodowlę w Knyszynie datuje się na XVI w. A przydomek ”królewski” ów karp otrzymał, bo to ostatni z Jagiellonów – Zygmunt August - nadał Knyszynowi prawa miejskie, ulokował tu zamek i rozpoczął hodowlę knyszyńskiej linii karpia. Prowadzoną do dziś.

Hodowlą karpia knyszyńskiego zajmuje się Gospodarstwo Rybackie Sp. z o.o. założone w 1993 r. przez pracowników ówczesnego Państwowego Gospodarstwa Rybackiego. Siedzibę ma w Ełku, jednak cała produkcja lokuje się na terenie woj. podlaskiego -  w tzw. obiektach stawowych: Knyszyn Zamek, Ogrodniki, Popielewo, Czechowizna, Poryte Jabłoń. Największym i najciekawszym obiektem jest staw „Zygmunta Augusta” - popularnie nazywany Czechowizną od nazwy położonej nad nim wsi. Jest to największy staw karpiowy w kraju o powierzchni zalewu 448,6824 h, a także jeden z największych w Europie. Został założony ok. 1557 roku na rzece Nereśl, a jego pierwotna powierzchnia wynosiła 600 h. 

Król, czarnoksiężnik i niewolnicy w stawie

O produkcji  stawowej ryb, w tym karpi, wspominał już Mikołaj Rej, jednak w 1573 r. to Olbrycht Strumieński opublikował dzieło „O sprawie, sypaniu, wymierzaniu i rybieniu stawów, także o przekopach, o ważeniu i prowadzeniu wody. Książki wszystkim gospodarzom potrzebne” - pierwszą na ziemiach polskich i drugą w Europie publikację dotyczącą stawowej produkcji ryb. Czas publikacji księgi zbieżny był z  tzw. „okresem złotym” polskiego karpiarstwa stawowego, które na przełomie wieków XVI i XVII było wzorcem dla innych europejskich państw. Z tamtego okresu pozostało wiele stawów (tzw. rybników) i całych gospodarstw, które użytkowane są do dziś, m.in. stawy w Knyszynie w tym największy staw „Zygmunta Augusta”.

Według lokalnej legendy staw ten wykopali - z pomocą czarnoksiężnika Twardowskiego - niewolnicy czescy, przez co leżącą obok wieś nazywa się Czechowizną. Przed II wojną światową na bramie wjazdowej [dziś brama już nie istnieje – dop. red.] na teren obiektu stawowego był napis :

,,Staw ten egzystuje od dawnych już czasów

Pamięta Jagiellonów, panowanie Sasów

Przetrwał burze dziejowe, inwazję Moskali

Król Zygmunt go założył, Czesi wykopali.”

 Kroczek na naturalnej paszy

Produkcja karpia w Knyszynie odbywa się w cyklu trzyletnim. Ryby nadają się do sprzedaży, jako ryby hodowlane, gdy osiągają wiek 3 lat.

- Ikrę pozyskujemy od tarlaków hodowanych we własnym gospodarstwie przekazując materiał genetyczny linii knyszyńskiej – opowiada Grzegorz Buraczewski, prezes Gospodarstwa Rybackiego Sp. z o.o. -  Gdy ryba przyrośnie do masy 5–10 gramów, nazywa się ją narybkiem letnim, tzw. „lipcówką”. Ryby tej wielkości przenoszone są do większych stawów, aby zapewnić im jeszcze lepsze warunki bytowania. Tam zostają przez kolejnych kilka miesięcy. Gdy ryba osiągnie wagę około 300 gram, staje się tzw. „kroczkiem”. A po kolejnym przezimowaniu karp „kroczek” trafia do stawu Zygmunta Augusta.

Tam karpie bazują na pokarmie naturalnym wytworzonym w stawie. Są też dokarmiane zbożem.

- To bardzo istotne, by w hodowli stosować pasze naturalne – podkreśla prezes. – Nasze karpie dokarmiane są zbożem, głównie pszenicą, pszenżytem oraz jęczmieniem pochodzącym z lokalnych gospodarstw rolnych. To gwarantuje niepowtarzalny, wyjątkowy smak naszej ryby – zapewnia.

Odłów karpia knyszyńskiego najczęściej prowadzony jest w II połowie października. Można je kupić w sklepach firmowych spółki, ale także – prosto ze stawu.

- Prowadzimy sezonową sprzedaż świeżego karpia w miejscowości Poryte Jabłoń i w Czechowiźnie – zachęca prezes Buraczewski. – Mamy też w Ełku łowisko, gdzie zapraszamy w sezonie wędkarzy na połów samodzielny.

Karp królewski z nagrodami

Karp knyszyński w roku 2022 został wpisany na Listę Produktów Tradycyjnych Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Nie jest to pierwsze wyróżnienie dla ryb hodowanych w Gospodarstwie Rybackim Sp. z o.o.

- Nasza produkcja, szacunek do wielowiekowej tradycji karpia knyszyńskiego oraz jej kultywowanie, zostało wielokrotnie uznane i nagrodzone rozmaitymi certyfikatami i nagrodami – mówi z dumą prezes Grzegorz Buraczewski. - Od 2012 roku jesteśmy również członkiem znanej Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego, która jest znakiem potwierdzającym wysoką jakość żywności opartej na lokalnych surowcach i promującej tradycje regionu.

 W ofercie handlowej Gospodarstwa Rybackiego Sp. z o.o. są także inne ryby – jesiotr, pstrąg, tołpyga, sum, węgorz, sielawa  - również w formie wędzonej bądź marynowanej (szczupak w marynacie, lin w zalewie, przetwory z sandacza i jesiotra).